Zanimljivosti

Kada smo počeli da koristimo prezimena

[You must be registered and logged in to see this image.]

Prezimena su tu sa nama, od rođenja. Doživljavamo ih kao nešto sasvim prirodno. I pre nego što postanemo svesni svog postojanja, već ih imamo. Kao da su deo našeg tela. Sa njima se rađamo, sa njima i umiremo. Ali prezimena nisu oduvek bila sa nama. U različitim delovima planete, prezimena su nastajala u različitim periodima, i različito se upotrebljavaju i tumače.

Kao i većina stvari iz današnjeg sveta, i prezimena najranije poreklo vode iz Kine. Prema legendi, prezimena je u Kini počeo da upotrebljava Car Fu Xi 2852. godine pre nove ere. Njegova administracija je uvela taj novi sistem imena kako bi olakšala popis stanovništva i prikupljanje informacija zbog lakših evidencija.

U početku, prezimena u Kini su uzimana po ženskoj liniji (matronimi), ali je to promenjeno do vladavine Shang dinastije (1600 – 1046. pre nove ere). A simbol za prezime u kineskom jeziku i dalje sadrži obeležje koje podeseća na to da su prezimena u samom početku bila uzimana po ženskoj liniji.

Za razliku od ne tako udaljene Kine, Japan je prezimena je uveo tek u 19. veku a do tada ih je koristila samo aristokratija.

Za vreme Antičke Grčke, umesto prezimena se uz ime dodavalo mesto odakle neko potiče. To može da se vidi po poznatim grčkim filozofima kao što su Tales iz Mileta, Heraklit iz Efesa i drugi. A kasnije su počeli da se koriste i tipična prezimena, patronimi "sin od" ili drugi oblici prezimena koji upućuju na osnivača dinastije, isključivo po muškoj liniji.


Nastankom Rimskog carstva korišćenje porodičnih imena kakvo je postojalo u Antičkoj Grčkoj je praktično iščeznulo. Uveden je nešto izmenjen sistem davanja imena.

Postojala su tri imena (tria nomina). Prvo je bilo preanomen (birali su ga roditelji), drugo je bilo gens (nešto kao današnje prezime, ali se odnosilo na klan ili pleme, često i na ceo jedan region) a treće cognomen (nadimak koji bi omogućavao da se razlikuju lica koji imaju isti preanomen i gens). Po zvaničnim dokumentima, cognomen je uveden naknadno, oko 100. godine pre nove ere.

Tako je puno ime Julija Cezara bilo Gaius Julius Caesar, a zanimljivo je da je njegov cognomen u slobodnom prevodu značio "maljavi" iako je poznato da je on bio ćelav.

Do pada Rimskog cartva, prezimena kakva danas poznajemo bila su izuzetno retka u istočnom delu carstva, dok u zapadnom delu gde je bila dominantna germanska kultura, prezimena nisu uopšte ni postojala.

Prvi narod u Evropi koji je počeo da koristi porodična imena koja su se prenosila sa kolena na koleno su Irci. A prvo zabeleženo prezime u Irskoj je "O Cleirigh" koje potiče još od 916. godine. Simbol Ó se pisao i kao Ua i znači "unuk/unuk od", dok se danas piše kao "O’ ". Od ostalih prefiksa, tu si Mac/Mc što znači "sin od", dok se za ćerke dodaje prefiks Nic a za supruge Mhic.

Vremenom je davanje porodičnih imena počelo da se širi po celoj Evropi a najveća ekspanzija je nestala tek od 17. veka, posebno širenjem imperijalizma, pa su i kulture van Evrope prihvatile taj običaj.

Neke zemlje su prilično kasno uvele ovaj običaj. Tako je na primer u Holandiji praksa korišćenja prezimena počela tek 1811. godine, a u Japanu desetak godina kasnije. Na Tajlandu 1920. godine a u Turskoj tek zahvaljujući reformama Kemala Ataturka 1934. godine.

1979. godine, konvencijom Ujedinjenih nacija o zabrani diskriminacije nad ženama usvojeno je da i muškarac i žena prilikom stupanja u brak imaju jedanaka prava pri odabiru prezimena.

Dostignuća i pronalasci starih Egipćana koje koristimo danas

[You must be registered and logged in to see this image.]

Izdvajamo dvanaest dostignuća i pronalazaka koje su osmislili stari Egipćani koje koristimo i dan danas u svakodnevnoj upotrebi.


Mastilo

Mastilo svakodnevno koristimo, a nismo ni svesni odakle potiče. Egipćani su pored crnog razvili i druge boje mastila kojim su pažljivo iscrtavali na pergamentima. Njihova boja je toliko postojana da i danas imamo stvari i umetnička dela iz tog perioda koja nisu izbledela.


Šminka

Dok je šminka danas rezervisana uglavnom samo za žene, u Egiptu su se davno i muškarci tako ulepšavali. Ajlajner kojim žene danas najčešće ističu oči su upravo Egipćani napravili mešanjem masti, minerala i čađi. Šminka je tada bila i pokazatelj društvenog statusa. Ako ste na licu i telu imali više boja, to znači da ste se nalazi visoko na društvenoj lestvici.


Nameštaj


Stvari poput stolova, kreveta i stolica – sve to je otkriveno u egipatskim grobnicama.


Pisanje

Knjige i skripta su sveti deo istorije, a Egipćani su bili prvi koji su vodili pismenu evidenciju o tome šta im se događalo u životu. Rani oblik pisanja, hijeroglifi, prikazivali su slike iz života, kroz seriju crteža i simbola.


Papir

Egipćani su papir pravili od trske koja je rasla uz reku Nil. Oni su pravili hartiju kako bi imali zapisanu istoriju, verske tekstove i druge važne dokumente.


Sunčani i vodeni sat

Uz pomoć sunčanog sata Egišćani su na osnovu Sunca određivali vreme u toku dana, a uz pomoć vodenog su pratili vreme u toku večeri.

Vodeni sat ili klepsidra je naprava za merenje vremena uz pomoć protoka vode iz posude, obično kroz uzani otvor.


Perike

Zbog vrućih leta i vaški, Egipćani su se brijali do glave. Zato su svi osim sveštenika i običnih radnika koristili perike. Pravljene su od vune ili prave kose, a postojale su u plavoj i crnoj boji.


Pasta za zube

Egipćani su bili veoma zainteresovani za održavanje lične higijene, pa su tako mešavinom različitih biljaka i eteričnih ulja od cimeta, tamjana i meda napravili preteču današnje paste za zube.


Kalendar

Egipatski kalendar se sastojao iz 365 dana, 12 meseci i 30 dana po mesecu! A na kraju godine dodavano je 5 dodatnih dana. Njihovi kalendari su takođe beležili i nivo reke Nil, kako bi poljoprivrednici mogli da prate svoje useve.


Navodnjavanje

Stari Egipćani su razvili kompleksan sistem za navodnjavanje kako bi uspeli da održe svoje sušne useve.


Staklo

Već 1.500 godina pre Hrista stvorene su prve staklene raznobojne perle, upravo kod Starih Egipćana. Naravno, pored kuglica pravili su i flaše, činije, tegle. Njihove veštine u oblikovanju stakla su bile na visokom nivou, te su tako i njihovi radovi bili visoko cenjeni.


Plug

Plug su prvi put koristili Egipćani. Prvobitno je bio veoma neefikasan za poljoprivredu, ali su uspeli da unaprede svoje oruđe vezavši ga za vola, koji je imao snagu za povlačenje ovog poljoprivrednog alata.